نگرش های طبیعت ساز

در بخش آراء اندیشمندان اسلامی درباره طبیعت ، نظر قرآن در این باره مطرح شد که به صورت خلاصه

می توان گفت :

1.انسان وظیفه استعمار و تسخیر طبیعت را دارد .

2.ارزش طبیعت از لحاظ وجود شناسی پایین تر از بعد روحانی انسان است .

3.طبیعت بستر لازم برای شکل گیری بعد جسمانی و روحانی انسان است .

همچنین ترکیب ارزشمندی از این سه نگرش در اندیشه متفکران اسلامی ، همچون ملاصدرا مورد بررسی قرار گرفت . معماری و باغسازی ایرانی را می توان مصداقی از این نگرش دانست. افشار نادریبا ارجمند شمردن رویارویی ، معماری سنتی را در عرصه تضاد با طبیعت جای می دهد و می گوید : « تولیدات معماری به طور خاص ، خصوصا در گذسته که رفتار انسان به فطرتش نزدیک تر بود ، تضاد با طبیعت را نشان می دهد . زیگورات های بین النهرین ، کوه های مصنوعی در سرزمینی اند که کاملامسطح است . به همین صورت مناره های شهرهای مرکزی ایران ، خطوط افقی کویر را به مصاف می خوانند . رنگ های درخشان و غلیظ کاشی ها ، فرش ها و لباس های بومی مردم ایم مناطق ، تلاشی برای جبران کمبود رنگ محیط است » (افشارنادری ، 1379 : 6) . البته او تذکر می دهد که :

« تضاد ، مثلا تضاد رنگ چیزی جدای از طبیعت نیست ، و به لحاظ زیبایی شناسی ، ارزش هر عنصر ادراکی در مقابل متضادش به نمایش در می آید . تضاد باعث افزایش ارزش می شود » (همان) .

غالب معماران سنت گرا در این جایگاه قرار دارند . ندیمی در این باره می گوید : « طبیعت محسوس و هندسه پنهان و شگفت انگیز آن رمزگشای صورت مثالی می باشد ، منبع الهام معمار مسلمان است . وی با شهود این رمزها و برگرفتن آن با عمق جان و پرگشودن در فضای خیال ، نقش پرداز حقیقت می گردد . الهام معمار سالک از طبیعت ، الهام از نقش پنهان آن است که هندسه وجدانی خود را از پس تکثرات و تنوعاتش پیش چشمان شهود وی قرار می دهد » (ندیمی ، 1378 : 379) .

دانلود متن کامل پایان نامه مقطع ارشد معماری : طراحی مجتمع تجاری–تفریحی با رویکرد طبیعت گرایی با تاکید بر سازواره های طبیعی

این در حقیقت تجلی اصل کهن هرمسی است که می گوید : « آنچه در پایین ترین سطوح قرار دارد ، نمادی است از آنچه در عالی ترین سطوح است » ( نصر ، 1374 : بطور کلی نگرش های طبیعت گرایانه را می توان به صورت جدول زیر خلاصه کرد .

جدول3-5-ارتباط انسان با طبیعت در معماری و ویژگی های آن ها (محمود فیض آبادی : 1391 ، 53 )

3-5-رابطه طبیعت با معماری در ایران

در ایران معماری سنتی دارای شناسنامه بین المللی است . این معماری از دیرباز تاکنون به دلایل مختلف جغرافیایی و فرهنگی رابطه ای تنگاتنگ با طبیعت پیرامون و بستر خود داشته که در خور نیاز و شان انسانی نسبت به زمانه خود بوده است . مطالعه آن می تواند بیان کننده وجوه مختلف این رابطه معنادار با طبیعت باشد اما در دوران معاصر این معماری دستخوش تحولاتی گردید که عمده این تحولات با ظهور و ورود صنعت اتفاق افتاد و معماری ایران را دچار تغییر از مسیر خود نمود و باعث نارسایی هایی شد و معماری که در گذر زمان با طبیعت عجین شده بود ، دارای خلا عمیقی از هر حیث از جمله طبیعت گرایی شد . ایران هنگامی که به دوره صنعتی رسید که غرب تقریبا به نیمه دوران اوج صنعتی خود رسیده بود . ایران این مسیر را بعد از جنگ جهانی اول شروع کرد . حقیقت این است که معماری صنعتی ایجاد شده به شیوه صنعتی ، شکلی از معماری مدرن است که در بیشتر کشورها و از جمله ایران به شکل نارسای معماری صنعتی گفته می شود . از این رو بناهای مورد نظر آن دسته از بناها و عمدتاً کارخانه ها هستند که با انقلاب صنعتی نیمه دوم قرن هیجدهم به وجود آمده و توسعه یافتند ؛ اما در ایران در دوره رضاشاه تاسیس سلسله وار کارخانه های بزرگ صنعتی در بافت کهنه و سنتی شهرها و پیش از آن که شهرهای ایران زمینه توسعه صنعتی نظیر اروپا داشته باشند ، معماری خاصی ایجاد کردند که باید شروع معماری صنعتی ایران را از این تاریخ دانست . این سال ها از نظر تاریخی یکی از دوره های مهم تاریخی ایران است (ایوانف ، 1356 : 76) . سال های 1311 به بعد اوج درخواست برای کارخانه های گوناگون است کارخانه های نساجی ، پشم ریسی ، نخ ریسی ، چرم سازی ، قند سازی ، چای و … تا قبل از شهریور 20 کارخانه های بزرگ نساجی و نیز منسوجات شیمیایی تاسیس شد . بیشتر این کارخانه ها از آلمان وارد می شد و طرح ریزی ساختمان های صنعتی طبعاً توسط کارشناسان خارجی صورت گرفت (کیانی ، بیتا : 144) . بنابراین رابطه طبیعت با معماری معاصر در ایران را می توان به دو دوره تقسیم نمود ، یکی قبل از دوران صنعتی و دیگری بعد از آن .